ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 10، دی 1399 ، شماره پی در پی 56

بررسی سبکی و تحلیلی آرایۀ«حس‌آمیزی» در اشعار پروین اعتصامی

صفحه (79 - 101)
فاطمه اعظم السادات مدیرزاده طهرانی ، شهین اوجاق علی زاده (نویسنده مسئول)، فاطمه امامی
تاریخ دریافت مقاله : مهر 1398
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اسفند 1398

چکیده

درک و شناخت پدیده های هستی با حواس پنجگانه امکان‌پذیر است و هر یک از پدیده ها با یکی از حواس قابل درک است. شاعر در جهت القای بهتر ذهنیات خود به مخاطب از آرایه حس‌آمیزی استفاده مینماید که در آن مرزهای حواس در هم میشکند به صورتی که دیدنیها شنیدنی، شنیدنیها بویایی و بویاییها بساوایی میشوند. حس‌آمیزی از شگردهای بلاغی است که به ادای مفاهیم خیالی در شعر شاعر با در هم نوردیدن مرز حواس گوناگون کمک شایانی میکند.در این مقاله که به شیوه توصیفی،تحلیلی و کتابخانه ای نگارش شده است، به بررسی موارد گوناگون حس‌آمیزی در اشعار پروین اعتصامی پرداخته و هرکدام را به ترتیب بسامد و تلفیق حواس دسته بندی شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که بسامد استفاده از حس‌آمیزی از نوع انتزاعی به حسی در اشعار پروین اعتصامی، بیشتر از بسامد استفاده از حس‌آمیزی از نوع حسی به حسی است و بویایی در اشعار وی کمترین بسامد و بینایی بیشترین بسامد استفاده را در ساخت ترکیبات حس آمیز داشته است.

کلمات کلیدی
پروین اعتصامی , دیوان اشعار , حس‌آمیزی , بسامد حواس , مفاهیم انتزاعی

• -آرایه‌ها و دانستنیهای سخن فارسی( 1381) جلیلی، محمود، چاپ اول، مشهد: دانشوران توس
• - آینده ای برای صداها(1379) شفیعی کدکنی،محمدرضا، تهران،نشر سخن.
• - اسرار البلاغه(1954 م)، جرجانی، عبد القاهر، استانبول، وزارت معارف.
• -بدیع در شعر فارسی( 1380) عقدایی، تورج؛ چاپ اول، زنجان: نیکان کتاب
• - بررسی حس‌آمیزی در اشعار حماسی و روایی اخوان ثالث (1395)، سعدزاده، مریم، فصلنامه بهارستان سخن،سال چهاردهم،ش 28.
• - بررسی حس‌آمیزی در اشعار نصرالله مردانی(1395)، راشکی، فاطمه، نشریه سابق دانشکده دانشگاه تبریز.
• - بررسی حس‌آمیزی در شهر هفت شاعر معاصر نامدار(فروغ فرخزاد،سهراب سپهری،اخوان ثالث،احمد شاملو، سیمین بهبهانی، شفیعی کدکنی). (1395)، سعدزاده، مریم، پایاننامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه
• -بررسی حس‌امیزی در غزلیات بیدل دهلوی( 1387) الهامی، شراره، فصلنمۀادبیات عرفانی و اسطوه شاسی، س4، ش12، صص31-48
• - بلاغت تصویر،(1385)، فتوحی رود معجنی،محمود، تهران،نشر سخن.
• - حس‌آمیزی، ماهیت و سرشت(1389)، بهنام،مینا،، مجله پژوهش زبان و ادبیات فارسی.
• - حواس پنجگانه و حس‌آمیزی در شعر(1387)، کریمی،پرستو،، نشریه علمی و پژوهشی گوهر گویا،ش 8
• - دیوان شعر،(1364) اعتصامی،پروین، تهران،نشر علمی.
• - روانشناسی رنگ در اشعار آینی(1385)، پناهی، مهین، فصلنامه پژوهشهای ادبی، شماره 12-13.
• - روانشناسی رنگها،(1381)، لوشر، ماکس، ترجمه ویدا ابی زاده، تهران، نشر درسا.
• -سفر در مه( 1381) پورنامداریان، تقی، چاپ اول، تهران: نگاه
• -صور خیال در شعر فارسی(1366) شفیعی کدکنی،محمدرضا، تهران،نشر آگاه.
• - فرهنگنامه ادبی فارسی-دانشنامه ادب فارسی (1376)، انوشه،حسن،2،چ 1،سازمان چاپ و انتشارات.
• -فرهنگ اصطلاحات ادبی(1357) داد،سیما،تهران،مروارید.
• -کلیات بیدل دهلوی( 1381) بیدل دهلوی، عبدالقادر، تهران: سیمای دانش
• -گزیدۀ اشعار پروین اعتصامی( 1378) جلالی، یدالله، چاپ سوم، تهران: انتشارات مروارید
• -مثنوی معنوی( 1378) مولانا،جلال الدین محمد، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران، نشر نگاه.
• -المصطلحات العربیه فی اللغه و الادب( 1984) وهبه، مجدی، مکتبه البنان: کامل االمهندس
• -موسیقی شعر(1368) شفیعی کدکنی، محمدرضا، تهران، نشر آگاه.
• - نگاهی تازه به بدیع(1368)، شمیسا، سیروس، تهران، میترا.
• -نقد بدیع (1379) فشارکی، محمد؛ چاپ اول، تهران: سمت